Oι Πολιτιστικές Υπηρεσίες του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού ανακοινώνουν ότι το Κυπριακό Περίπτερο στην 58η Μπιενάλε Τέχνης στη Βενετία θα παρουσιάσει μία μεταθανάτια έκθεση του καλλιτέχνη Χριστόφορου Σάββα (1924 – 1968).

Η ιδέα για μία ενδελεχή παρουσίαση του έργου του Χριστόφορου Σάββα στην Μπιενάλε Βενετίας προέκυψε μέσα από μία σειρά από συγκυρίες.

Αυτή η χρονιά σηματοδοτεί μία διπλή επέτειο 50 χρόνων για τον Σάββα, έναν από τους πρωτεργάτες της σύγχρονης κυπριακής τέχνης. Το 1968 ήταν ανάμεσα στους έξι καλλιτέχνες που εκπροσώπησαν την Κύπρο στην πρώτη επίσημη συμμετοχή της ως ανεξάρτητο κράτος στην Μπιενάλε Βενετίας· σηματοδοτεί επίσης την πεντηκοστή επέτειο από τον πρόωρο θάνατό του, λίγο μετά τα εγκαίνια της έκθεσης. H πρόθεση του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού να αποτίσει φόρο τιμής σε αυτές τις ιστορικές επετείους συνέπεσε με μία πρόταση συνεργασίας από το Point Centre for Contemporary Art στη Λευκωσία, για τη συνδιοργάνωση μιας έκθεσης ερευνητικού χαρακτήρα, η οποία θα παρουσίαζε το έργο του Σάββα σε ένα ευρύτερο, διεθνές κοινό.

Χριστόφορος Σάββα,
Σύνθεση με Κόκκινο Φόντο, 1966–67,
Λάδι σε καμβά,
99.5 x 69.5 εκ.,
Ευγενής παραχώρηση Λεβέντειου Δημοτικού Μουσείου Λευκωσίας

Χριστόφορος Σάββα,
Σύνθεση με Λευκό, Κόκκινο, Μπλε και Πράσινο, 1966–67,
Λάδι σε καμβά,
100 x 70.5 εκ.,
Ευγενής παραχώρηση Λεβέντειου Δημοτικού Μουσείου Λευκωσίας

Σκοπός του Point Centre for Contemporary Art ήταν να διοργανώσει μία αναδρομική έκθεση για το έργο και την παρακαταθήκη του Χριστόφορου Σάββα. Σε αυτό το πλαίσιο, ο Οργανισμός προσκάλεσε τον Ιταλό επιμελητή και ιστορικό τέχνης Jacopo Crivelli Visconti να διερευνήσει και να εξετάσει, τόσο την εικαστική παραγωγή του σημαντικού αυτού Κύπριου καλλιτέχνη, όσο και την καταλυτική του επίδραση στη διαμόρφωση του τοπικού καλλιτεχνικού τοπίου από τις δεκαετίες του 1950 και 1960 έως σήμερα, τις αναφορές και επιρροές του, καθώς και τις επαναστατικές ιδέες και μεθόδους του που σχετίζονταν με την ευρύτερη πρακτική της σύγχρονης τέχνης. Αυτή η πρωτοβουλία εστίασε στην ανάγκη να εξεταστεί και να τεθεί σε ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο το έργο του Σάββα, μέσα από μία σειρά εκθέσεων, παρουσιάσεων και παράλληλων εκδηλώσεων σε μουσεία, ινστιτούτα και κέντρα τέχνης στην Κύπρο και στο εξωτερικό, καθώς και μέσα από τις σύγχρονες, πολλαπλές προοπτικές του τομέα της ιστορίας της τέχνης και της κριτικής.

Σε ένα άλλο επίπεδο, με ιδιαίτερη σημασία για τη σύγχρονη κριτική αντίληψη, προβάλλει η ανάγκη να επισκοπηθεί εκ νέου η ιστορία του κυπριακού μοντερνισμού στην τέχνη, σε μια απόπειρα αποκατάστασης της νομιμότητάς του έναντι του Δυτικού Κανόνα και άλλων συχνά προβληματικών ή συμβιβαστικών αντιλήψεων για την κυπριακή νεωτερικότητα.

Ο Jacopo Crivelli Visconti, o οποίος θα αναλάβει την επιμέλεια της κυπριακής συμμετοχής στην επερχόμενη Μπιενάλε, γράφει για τον Σάββα:

Ο Χριστόφορος Σάββα πέθανε το 1968, λίγες βδομάδες μετά τα εγκαίνια της πρώτης επίσημης συμμετοχής της Κύπρου στην Μπιενάλε Βενετίας με μία ομαδική έκθεση, όπου εκτός από τον ίδιο συμμετείχαν ο Ανδρέας Χρυσοχός, ο Κώστας Ιωακείμ, ο Γιώργος Κυριάκου, ο Γιώργος Σκοτεινός και ο Στέλιος Βότσης. Η επιστροφή του έργου του Σάββα στη Βενετία, πενήντα χρόνια μετά τον πρόωρο θάνατό του και την παρουσίασή του στην Μπιενάλε, αφενός αποτελεί φόρο τιμής σε μία τόσο θεμελιώδη προσωπικότητα στην ιστορία της κυπριακής τέχνης, αφετέρου λειτουργεί ως μια αφορμή για να εξετάσουμε τις διαδικασίες εκείνες που διαμόρφωσαν την εικόνα την οποία η χώρα επιθυμούσε να προωθήσει στο εξωτερικό. Όπως πολλά μετα-αποικιακά κράτη, η Κύπρος δεν είχε την ευχέρεια να διαπραγματευτεί το “μοντέρνο” κατά έναν επαρκή και αυτόνομο τρόπο, με αποτέλεσμα να εισέρχεται απευθείας στο “σύγχρονο” – τουλάχιστον σε ό,τι αφορά την ιστοριογραφία και συχνά τη διεθνή προβολή της καλλιτεχνικής της παραγωγής. Έτσι, επανεξετάζοντας ένα κομβικό σημείο της πρόσφατης πολιτιστικής ιστορίας του νησιού, κάνουμε ένα ουσιαστικό βήμα για την καλύτερη κατανόηση του σύγχρονου.

Η έκθεση θα περιλαμβάνει έργα από διαφορετικές περιόδους της σύντομης καριέρας του Σάββα. Ξεκινώντας από τις τοπιογραφίες των πρώτων χρόνων, θα επικεντρωθεί κυρίως στα έργα από τις πιο προσωπικές του σειρές που δεν εκτέθηκαν ποτέ εκτός Κύπρου –όπως τα αφηρημένα έργα, οι υφασματογραφίες και τα επιτοίχια ανάγλυφα από τσιμέντο– και θα ολοκληρωθεί με ορισμένα από τα πρωτότυπα ανάγλυφα με καρφίτσες, που ήταν τα τελευταία του έργα και συμπεριλήφθηκαν στο πρώτο Κυπριακό Περίπτερο στη Βενετία. Πέραν των έργων, στην έκθεση θα παρουσιάζεται υλικό για τη ζωή και τη δράση του καλλιτέχνη, με έμφαση στην πορεία της Γκαλερί “Απόφαση”, ώστε να σκιαγραφηθεί, τόσο η εξαιρετική ποιότητα του έργου του Σάββα όσο και, πολύ πέρα από αυτό, ο καίριος ρόλος του στην εδραίωση της σύγχρονης καλλιτεχνικής σκηνής στο νησί.

Η πρόταση για την κυπριακή εκπροσώπηση επικυρώθηκε από την Επιτροπή Επιλογής Έργων και Καλλιτεχνών του Υπουργείου, η οποία απαρτίζεται από ανεξάρτητους επαγγελματίες του χώρου της τέχνης στην Κύπρο.

Η έκθεση του Κυπριακού Περιπτέρου θα πραγματοποιηθεί μέσα από τη συνεργασία του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού, Πολιτιστικές Υπηρεσίες και του Point Centre for Contemporary Art. Το πρόγραμμα των εκθέσεων και των εκδόσεων θα ξεκινήσει από την Κύπρο, με μία αναδρομική έκθεση στη Λευκωσία να προηγείται αυτής στη Βενετία.

Για δεύτερη συνεχή διοργάνωση, το Κυπριακό Περίπτερο θα φιλοξενηθεί στο Associazione Culturale Spiazzi, Castello 3865, 30124 Βενετία.

Η 58η Μπιενάλε Βενετίας, υπό την καλλιτεχνική διεύθυνση του Ralph Rugoff, ανοίγει στις 8 Μαΐου 2019 για τον Τύπο και διαπιστευμένους επαγγελματίες και στις 11 Μαΐου για το κοινό.